Kelimenin kare kökü

başnot : vereceğim örneklerdeki " - " işareti sonuna geldiği kelimenin mastar ekini anlatmak içindir. Yani "gören adam" sıfat tamlamasındaki "gören" kelimesinin kökü görmektir; demek yerine bu kelimenin kökü "gör-" dür diyeceğim.

Okullarda Türkçe derslerinde hep yapılan şeydir bir kelimenin ekini, kökünü bulmak. Gözlük kelimesinin kökü göz, kitapçının kitap, yıkatmanın kökü yıkamak... Bul bulduğumuz köklerin kökü nedir peki?

Yani "göz" kelimesinin mesela... Bunun kökü "kö-" dür. Nasıl mı ? Eskilere doğru gidildikçe bu kelime söyle bir yoldan bu günkü halini almıştır: gör-, kör-, kö- ... Yani Eski metinlerde kördüm, körüng, körsünler, vb. kullanımlara rastlanmaktadır. Bu kelimelerin incelemesini yaptığımızda: "kördüm= kö-r-dü-m" olacaktır. Bunu ispatlamak için "kö-" kökünden türetilmiş başka kelimelerin varlığına bakılmış ve karşımıza kö-r, kö-z gibi kelimeler çıkmıştır. "kö-z" ise günümüze tahmin edeceğiniz gibi "göz" olarak gelmiştir.

Demek ki "kö-" kelimesi görmek anlamında bir fiildi ve "köz (gör)" diye bir isim ve "kör- (gör-)" diye bir başka fiil bu kökten türedi. Fakat bunun gibi daha niceleri vardır ki insanı hayrete düşürecek ve Türkçe'nin gücünü ve geçmişini kavramasına katkı sağlayacaktır. Hemen lafı uzatmadan örneklendirelim :

• (i-): bağlamak anlamında: i-ğne, i-plik, i-lik, i-lmek...

Bütün bu kelimeler bir şeyi başka birşeye bağlamada yardımcı olurlar...

• (o-): yanmak anlamında: o-d (ateş), o-cak, o-dun... 

Yeterince açık sanırım.

• (a-): ayrılmak anlamında: a-d, a-t, a-dım, a-yak

Ad, insanları birbirinden ayırırken at, insanı bir yerden başka bir yere götürür. Adım ve ayak ise kişinin bir yerden ayrılmasını sağlar...

Bütün bunlar Prof. Dr. Necmettin Hacıeminoğlu'nun bir makalesinden kaynakla yazılmıştır. Tam olarak doğruluğu ispat edilmemiş olsa da neyin ne olduğu gayet açıktır.

Benzer Yazılar